Επιπτώσεις στην Υγεία
Χωρίς καμία αμφιβολία, το Κάπνισμα είναι η μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών, με τραγικό απολογισμό 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, δηλαδή ένας άνθρωπος κάθε οκτώ δευτερόλεπτα, αλλά και μία τραγικότερη πρόβλεψη ότι το 2025 δέκα εκατομμύρια συνάνθρωποί μας θα πεθάνουν από αίτια σχετιζόμενα με το κάπνισμα.
Τι περιέχει ένα τσιγάρο
Στον καπνό του τσιγάρου περιλαμβάνονται 7000 χημικές ενώσεις, μεταξύ των οποίων 70 περίπου καρκινογόνες ουσίες, όπως η φορμαλδεΰδη, το ολικά οξειδωμένο άζωτο, το υδροκυάνιο, το κάδμιο και άλλα βαριά μέταλλα.
Οι ουσίες του μείγματος του καπνού βρίσκονται είτε σε σωματιδιακή είτε σε αέρια μορφή. Ενδεικτικές ουσίες της αέριας φάσης είναι το μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, το υδροκυάνιο, τα οξείδια του αζώτου, πτητικές θειούχες ενώσεις, πτητικοί υδρογονάνθρακες, νιτρίλια, αλκοόλες, αλδεΰδες και κετόνες. Σε σωματιδιακή μορφή βρίσκονται η νικοτίνη, η πίσσα, το μονοξείδιο του άνθρακα. Η νικοτίνη είναι η κύρια ουσία που ευθύνεται για την εξάρτηση που αναπτύσσεται από τον καπνό. Η τοξική της δράση είναι μέτρια συγκριτικά με την τοξικότητα των υπολοίπων συστατικών του καπνού. Η νικοτίνη, όπως και το μονοξείδιο του άνθρακα, δεν έχουν καρκινογόνο δράση, ενώ η πίσσα είναι ένωση πολλών ουσιών, μερικές από τις οποίες είναι καρκινογόνες (πολυκυκλικοί και αρωματικοί υδρογονάνθρακες). Η πίσσα είναι ουσιαστικά αυτό που απομένει μετά την απομάκρυνση της νικοτίνης και της υγρασίας. Πρόκειται για ένωση πολλών και καρκινογόνων ουσιών, έχει σκούρο χρώμα και κολλώδη υφή. Επικάθεται στους βλεννογόνους του στόματος, των πνευμόνων, του στομάχου και του εντέρου, συμβάλλοντας στην πρόκληση καρκίνου αυτών των περιοχών, αλλά και στην εκδήλωση εμφυσήματος και άλλων χρόνιων αναπνευστικών και συστηματικών νοσημάτων.
Το μονοξείδιο του άνθρακα αποτελεί βλαπτική ουσία που περιέχεται στον καπνό του τσιγάρου. Καθώς έχει μεγαλύτερη συγγένεια ως προς την πρόσδεση του στην αιμοσφαιρίνη από ότι το οξυγόνο, εμποδίζει τη μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες στο αίμα και κατ’ επέκταση τη μεταφορά οξυγόνου σε όλους τους ιστούς του ανθρώπινου σώματος. Ταυτόχρονα, δυσχεραίνει και την αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα από τον οργανισμό μας μέσω της αναπνοής, με παρόμοιο μηχανισμό. Έτσι, προκαλούνται χρόνιες βλάβες στους ιστούς. Η ποσότητα μονοξειδίου του άνθρακα που περιέχεται στον καπνό του τσιγάρου είναι τουλάχιστον τόσο υψηλή, όσο εκείνη ενός μη καταλυτικού βενζινοκινητήρα.
Κάπνισμα & Εγκυμοσύνη
Το κάπνισμα της μητέρας κατά την κύηση είναι η πιο σημαντική αιτία για την δημιουργία επιπλοκών κατά την διάρκεια της, δυσμενών εκβάσεων στον τοκετό και είναι υπεύθυνο για αρκετά προβλήματα υγείας στην νεογνική και παιδική ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, το κάπνισμα στην κύηση αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης προδρομικού πλακούντα, αποκόλλησης του πλακούντα, έκτοπης κύησης και πρόωρης ρήξης των εμβρυικών υμένων.
Επίσης έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι συσχετίζεται με αυξημένα ποσοστά εμφάνισης: υπολειπόμενου βάρους γέννησης νεογνών, περιγεννητικής θνησιμότητας, με πρόωρο τοκετό και με το σύνδρομο του αιφνιδίου θανάτου των βρεφών. Επιπλέον, μεγαλώνοντας αυτά τα παιδιά τα ακολουθούν διάφορα προβλήματα υγείας όπως: αναπνευστικά, διαταραχή συμπεριφοράς, ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επίδραση του καπνίσματος της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης στη γονιμότητα των αγοριών που θα γεννηθούν, η εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών, καθώς και σύνδεση αυτισμού με το καθημερινό κάπνισμα της μητέρας στην αρχή της εγκυμοσύνης.
Εξίσου βλαπτικό είναι και το κάπνισμα του μελλοντικού πατέρα τόσο στον ίδιο (στυτική δυσλειτουργία) όσο και στο έμβρυο καθώς αλλοιώνει το DNA του σπέρματος. Παράλληλα, εκθέτει σε συνθήκες παθητικού καπνίσματος την ήδη υπάρχουσα οικογένεια και το έμβρυο.
Οι περισσότερες από τις επιπλοκές αυτές είναι αναστρέψιμες, εάν επιτευχθεί η διακοπή του καπνίσματος κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης. Η διακοπή του καπνίσματος αποδεδειγμένα συντελεί στην αντιστροφή της μείωσης του βάρους γέννησης και της προωρότητας του τοκετού, ενώ καθιστά αυτά τα παιδιά υγιέστερα (μικρότερη ανάγκη φροντίδας υγείας).
Οι παρεμβάσεις διακοπής του καπνίσματος θεωρούνται και οικονομικά συμφέρουσες, διότι όσο εντατικές και αν είναι, το κόστος είναι ελάχιστο συγκριτικά με το όφελος που προκύπτει από τα αποτελέσματά τους. Επωφελέστερες και αποτελεσματικότερες θεωρούνται οι εντατικές παρεμβάσεις γνωσιακού-συμπεριφοριστικού τύπου, που συμπεριλαμβάνουν: πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία, μεγαλύτερη χρονική διάρκεια συναντήσεων, περισσότερες συναντήσεις και παροχή ενός έντυπου οδηγού αυτοβοήθειας καθώς και συναντήσεις και μετά τον τοκετό ώστε να προλαμβάνουν την επανέναρξη του καπνίσματος. Υπάρχουν επιστημονικές διαφωνίες στη διεθνή έρευνα σχετικά με την χορήγηση φαρμάκων για τη διακοπή του καπνίσματος στην εγκυμοσύνη.
Πιο πρόσφατα, γίνεται αποδεκτή για πολύ εξαρτημένες καπνίστριες η χρήση προϊόντων θεραπείας υποκατάστασης της νικοτίνης, έπειτα από προσεκτική εκτίμηση και πάντα σε στενή παρακολούθηση και με την προϋπόθεση ότι η έγκυος είναι αποφασισμένη να διακόψει το κάπνισμα. Όμως, δεν έχει αξιολογηθεί αρκετά η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους.
Κάπνισμα & Δημόσια Υγεία
Χωρίς καμία αμφιβολία, το Κάπνισμα είναι η μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών, με τραγικό απολογισμό 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, δηλαδή ένας άνθρωπος κάθε οκτώ δευτερόλεπτα, αλλά και μία τραγικότερη πρόβλεψη ότι το 2025 δέκα εκατομμύρια συνάνθρωποί μας θα πεθάνουν από αίτια σχετιζόμενα με το κάπνισμα. Επιπλέον, επιστημονικά δεδομένα επισημαίνουν την επικινδυνότητα του παθητικού καπνίσματος για καπνιστές και μη. Η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα προκαλεί 890.000 θανάτους μη καπνιστών και από αυτούς οι 250.000 είναι παιδιά. Τα παραπάνω στοιχεία υπογραμμίζουν την αδιαμφισβήτητη ανάγκη για μία πολύπλευρη, ολοκληρωμένη και στοχευμένη προσπάθεια περιορισμού του καπνίσματος και βελτίωσης των ποσοστών της αποτρέψιμης νοσηρότητας και θνησιμότητας που σχετίζεται με το κάπνισμα.
Τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος είναι πολλά και επιβεβαιωμένα ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, τον βαθμό εθισμού και την συν-νοσηρότητα. Στη χώρα μας υπάρχουν οι δυνατότητες πολλαπλής θεραπευτικής παρέμβασης από τη συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη μέχρι και τη φαρμακευτική αγωγή και μπορεί να βοηθηθεί σημαντικά η ομάδα των καπνιστών που επιθυμεί να διακόψει το κάπνισμα. Η συμβουλευτική παραίνεση και η θεραπευτική παρέμβαση πρέπει να αποτελούν μέλημα και φροντίδα κάθε ιατρού προς τον ασθενή του, έτσι ώστε να μειωθεί η έκταση της καπνιστικής συνήθειας και το μέγεθος της παγκόσμιας «επιδημίας» που αποτελεί το κάπνισμα. Κάθε θεράπων ιατρός θα πρέπει να αντιμετωπίζει την καπνιστική συνήθεια ως διαταραχή/αποτέλεσμα εξάρτησης που απαιτεί κανονικά θεραπεία, και όχι ως μία «κακή συνήθεια» ή «επιλεγμένο τρόπο ζωής». Θα πρέπει επίσης να γίνει συνείδηση και πρακτική σε όλους τους γιατρούς ότι μία βραχεία συζήτηση διάρκειας μόλις ενός λεπτού αρκεί να πείσει το 40% των ασθενών να προσπαθήσουν να το διακόψουν. Η λειτουργία των Ειδικών Κέντρων Διακοπής Καπνίσματος και η εξειδίκευση των ιατρών σε αυτά μπορεί να βοηθήσει ακόμη περισσότερο στο στόχο αυτό.
Σύμμαχο στην προσπάθεια περιορισμού αυτής της επιδημίας αποτελεί η εφαρμογή των μέτρων για την απαγόρευση του Καπνίσματος στους Δημόσιους χώρους που νομοθέτησε αλλά δεν εφάρμοσε το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης την 1η Ιουλίου 2009. Τέτοια μέτρα εφαρμόστηκαν σε πολλές γειτονικές μας χώρες, και έχει αποδειχθεί ότι έχουν σημαντικές μετρήσιμες ευνοϊκές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Η θέση όλων των μελών της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, σε συνεργασία με άλλες 8 σχετιζόμενες επιστημονικές εταιρείες πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Επειδή στην χώρα μας η Στεφανιαία Καρδιοπάθεια είναι η κύρια αιτία θανάτου, ακόμα και μικρή ελάττωση της συχνότητάς της, σαν αποτέλεσμα της Νομοθετικής απαγόρευσης του καπνίσματος στους Δημόσιους χώρους, θα έχει πολύ σημαντικό αντίκτυπο στην Δημόσια Υγεία αλλά και τα Δημόσια Οικονομικά. Στηρίζουμε τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και ζητούμε επιτέλους την εφαρμογή τους χωρίς εκπτώσεις.
Επιπλέον, ζητούμε την ένταξη τους στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης συστηματικής και πολύπλευρης αντικαπνιστικής εκστρατείας με στόχο την «ιατρικοποίηση» του καπνίσματος και τη μείωση του αριθμού των καπνιστών στην Ελλάδα. Συμπληρωματικά μέτρα όπως η ενίσχυση των αντικαπνιστικών ιατρείων και της σχετικής εκπαίδευσης των γιατρών και η αποζημίωση των θεραπειών διακοπής καπνίσματος από τα ταμεία, πρέπει να ληφθούν ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των περιοριστικών μέτρων , και να μπορέσουμε να δούμε θετικές επιπτώσεις στο τομέα της Δημόσιας Υγείας.
Οι Πρόεδροι Επιστημονικών Εταιρειών:
Β. Πυργάκης, Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία
Κ. Γουργουλιάνης, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία
Μ. Ελισάφ, Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης
Α. Ευθυμιάδης, Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης Βορείου Ελλάδος
Ι. Λεκάκης, Ελληνική Εταιρεία Λιπιδιολογίας, Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου
Χρ. Ζαμπούλης, Ελληνική Αντιυπερτασική Εταιρεία
Ι. Ιωαννίδης, Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία
Δ. Παπαδογιάννης, Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Υπέρτασης
Α. Πιτταράς, Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης και Καρδιαγγειακής Προστασίας
Συνέπειες στην οικονομία
Οι οικονομικές συνέπειες του καπνίσματος στο σύστημα υγείας
Το κάπνισμα σχετίζεται με πολύ υψηλά επίπεδα άμεσου κόστους περίθαλψης. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας, το κόστος περίθαλψης για ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα κυμαίνεται μεταξύ 0,1 και 1,1% του ΑΕΠ των χωρών. Εφόσον η Ελλάδα κατέχει υψηλά ποσοστά καπνίσματος σε παγκόσμια κλίμακα, τα κόστη αυτά θα αυξάνονται εκθετικά τα προσεχή έτη. Το 2006, το ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν 214 δις ευρώ. Αν το ποσοστό του άμεσου κόστους περίθαλψης για ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα είναι 1% του ΑΕΠ, τότε υπολογίζονται συνολικά σε 2,14 δις ετησίως.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το 2004, υπολογίζουμε ότι το κάπνισμα ευθύνεται για τουλάχιστον 700.000 μέρες νοσηλείας στην Ελλάδα (4,3% του συνόλου). Θα πρέπει να αναφερθεί ότι σε αυτόν τον αριθμό δεν υπολογίζονται οι έμμεσες συνέπειες του καπνίσματος και ό,τι αφορά τις πιο ακριβές μορφές περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένου διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνικές όπως επίσης και νοσηλεία σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Επιπλέον, όλες οι ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα οδηγούν σε μακροχρόνια και πολυδάπανη φροντίδα και εκτός νοσοκομειακής περίθαλψης.
Τα παραπάνω οικονομικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι το «Στρατηγικό Σχέδιο για τον Έλεγχο του Καπνίσματος στην Ελλάδα» αποτελεί μια πολύ σημαντική επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας, που θα οδηγήσει σε εξίσου σημαντικά οικονομικά αποτελέσματα. Η μείωση του αριθμού των καπνιστών στην Ελλάδα κατά 15% (από 37,3% σε 32%) θα οδηγήσει, βραχυχρόνια, σε μείωση του άμεσου κόστους περίθαλψης, περίπου κατά 200 με 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και θα προσφέρει μια πραγματική βοήθεια στα οικονομικά του Εθνικού Συστήματος Υγείας της χώρας μας.
Στην Ελλάδα οι τιμές των προϊόντων καπνού έχουν κρατηθεί σε χαμηλά επίπεδα σχετικά με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Σε αυτή την χαμηλή τιμή μπορεί να οφείλονται, εν μέρει, και τα υψηλά ποσοστά επιπολασμού του καπνίσματος, κυρίως σε μικρές ηλικίες. Παρόλο όμως την χαμηλή τιμή των τσιγάρων, τα έξοδα για αγορά προϊόντων καπνού αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο ποσοστό των οικογενειακών εξόδων για το 2006, αφού υπολογίζονται σε 2,83 δις ευρώ δηλαδή το 3,3% του συνόλου των οικογενειακών εξόδων (Ελλ.Στατ.Υπηρεσία 2006). Το ποσό αυτό υπολογίζεται ότι είναι το άμεσο κοινωνικό κόστος του καπνίσματος και υπερβαίνει τα συνολικά κόστη για ιδιωτική ιατρική (εξαιρείται η οδοντιατρική) περίθαλψη.
Πρέπει να συνεχίσουμε να ενισχύουμε την προσπάθειά μας για την αντιμετώπιση της επιδημίας του καπνίσματος στην χώρα μας, έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε την ομαλή πορεία της οικονομίας σε έναν υγιή πληθυσμό.
ΔΗΛΩΣΗ ΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ
Η Πρωτοβουλία SMOKEFREEGREECE, η οποία δραστηριοποιείται από το 2009 στην πρόληψη του καπνίσματος με έμφαση στη σχολική κοινότητα, δεν φέρει ουδεμία σχέση με φορείς, ιδρύματα, άτομα, πρωτοβουλίες με παρεμφερές όνομα ή σκοπό. Δεν έχει καμία οικονομική, ιδεολογική, κοινωνική σχέση ή συνεργασία με βιομηχανία παραγωγής και εταιρείες διάθεσης, προώθησης καπνικών και σχετικών νεωτεριστικών προϊόντων.
Η Πρωτοβουλία SMOKEFREEGREECE χρηματοδοτείται και υποστηρίζεται από την ΜΚΟ Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία.